Diğer milletlerle karşılaştırıldığında, bugün eski Türk tarihine ait çok az kanıt günümüze ulaşmıştır. Bunun sebepleri arasında, atalarımızın konargöçer bir biçimde, ağır doğa koşulları ve düşmanlarla mücadele etmesinden, tarih yazmaya ve sanatta gelişmeye imkan bulamaması gösterilir. Gerçekten de eski Türk tarihini incelediğimizde, atalarımızın geleceğe bir sanat eseri ve miras bırakmaktan çok, hayatta kalma mücadelesi verdiklerini görürüz. Saymalıtaş kaya resimleri de eski tarihimizden günümüze ulaşan bu nadir ve kıymetli arkeolojik kalıntılardan birisidir.
Kalıntıların Bulunduğu Coğrafya
Bu kaya resimleri, Kırgızistan yakınlarında Tanrı Dağları'nın bir kolu olan Aladağ'da ortalama 3500 rakımda bulunan Saymalıtaş adlı bölgededir. Burada 10 bin kaya üzerine yaklaşık 100 bin resim çizildiği tespit edilmiştir. Bu resimlerin ne zaman ve nasıl çizildiği ise meçhuldür. Kayaların bulunduğu alan çok soğuk olduğu için, bu resimler çizildiği ilk günkü gibi kalmıştır. Üzerlerinde tarihlendirme yapılamamakta, fakat M.Ö. 5000 ile M.S. 1000 arasında çizilmiş olacakları ileri sürülmektedir.
İlk Araştırmalar
2005 yılında bu kaya resimleri görüp, bölgede fotoğraflayan Servet Somuncuoğlu, burayla alakalı bir belgesel yapma fikrini TRT'ye önerdi. Teklifi kabul edildi, fakat bu zorlu coğrafyada bir belgesel çekmek, hiç de kolay olmayacaktı. 2006 yılında başlayan çekimler, 93 gün sürdü. Servet Somuncuoğlu sonrasında iklim koşullarının zorluklarını anlatırken ''temmuz ayında kar yağıyordu'' diyor. Projenin danışmanı ise, İslam Öncesi Türk Tarihi alanındaki uzmanlarımızdan Prof. Dr. Ahmet Taşağıl oldu. Çekilen fotoğraflar ise iki dev kitapta yayınlandı. Server Somuncuoğlu malesef 2013 yılında aramızdan ayrıldı.
Taşlar Gerçekten Eski Türklere mi Ait?
Kaya resimlerinin bulunduğu coğrafyada Eski Türklerin yaşadığı bilinen bir gerçektir. Fakat bu resimlerin sadece bir boya ait değil, Gök Tanrı dinine inanan birçok boyun bir araya gelerek. yılın belirli günlerinde burada toplanarak yaptıkları tahmin edilmektedir. Zira 100 bin resim sadece bir boy tarafından çizilemezdi. Bunlar kolektif bir çalışmanın, uzun yıllar sonunda ortaya çıkarttığı eserler olmalıdır.
Kaya Resimlerindeki Figürler
Çizilen resimler arasında birçok, hayal gücü mahsulü figür mevcuttur. Kafası güneş şeklinde olan insanlar, şamanları göğe çeken at arabaları ve uzay aracına benzer şekiller, bunlara örnek gösterilebilir. Bu garip şekiller, aynı zamanda taşlarla alakalı gizemleri de arttırmaktadır.
Soyut Çizimler
Çizimler genel olarak soyut ve somut figürler olarak iki gruba ayrılabilir. Bunlardan soyut olan şekillerin, somut şekillere oranla daha yeni çizildiği tahmin olunmaktadır. Buradaki soyut çizimler, insanların düşüncelerinin ve hayal güçlerinin taşlar üzerine bir yansıması olarak tarif edilebilir.
Hayvanlara Saygı
Kayaların üzerinde hayvan figürlerine de sıklıkla rastlanır. Yılan, geyik, dağ keçisi, at gibi hayvanlar bu kayalara nakşedilmiştir. Dağ keçisi ve geyik, etlerinden ve derilerinden yararlanılan temel iki hayvandı. Hatta bu hayvanların boynuzları ve kemikleri de birçok alet yapımında kullanılmaktaydı. Özetle avlanan bu iki hayvan o dönem insanları için muazzam bir nimetti. Bu sebeple insanların saygı göstermek amacıyla geyik ve dağ keçisini kayalara çizdikleri sanılmaktadır. Fakat burada hayvanlara dini bir tapınma söz konusu değildir, sadece saygı ve minnet ifadesidir.
Kayaların Türk Tarihindeki Önemi
Bu çizimler tarihin, özellikle de Asya tarihinin en önemli arkeolojik kaynakları arasındadır. Dünyanın birçok bölgesinde taşların üzerine çizilmiş resimler mevcuttur. Fakat hiçbir yerde bu kadar fazla sayıda (100 bin kadar) çizim bir arada bulunmamıştır. Bundan başka bu çizimler, eski Türk tarihini de aydınlatacak yegane kalıntılardan birisidir.
