Epilepsi hastalarında bir dönem, beynin bir noktasından yayılmaya başlayan nöbet tüm beyni sarmasın ve sadece tek lobda kalsın diye sağ ve sol beyni birleştiren büyük lifler kesilmekteydi. Normal şartlarda beynimizin sağ ve sol lobu bu lifler aracılığıyla sürekli iletişim halindedir; bunlar kesilince iletişimleri büyük oranda kopmakta ve sağ-sol beyin iki ayrı beyin bölümü haline gelmektedir.
Bilim insanları bu hastalar üzerinde birçok çalışma ve araştırma yapmış. Bu çalışmalardan birine örnek vermek gerekirse; kişilerin sol ya da sağ gözlerine çeşitli görüntüler göstererek bu görüntülerle ilgili nesneyi elleriyle göstermeleri istenmiş. Böylelikle sağ gözün gördüğü görüntü sol beyinde işleniyor ve aynı şekilde sol gözün gördüğüyse sağ beyinde işleniyor. Anlayacağınız kişiye sol gözüyle görebileceği şekilde bir görüntü gösterildiğinde, sağ beyin bunu işleyip kararını alıp bu görüntüyle ilgili bir nesne seçiyor. Aynısı yine sol beyin içinde geçerli.
Deneyden bahsedecek olursak; sol göze bir kar manzarası gösterilmiş ve kişi bununla ilgili olarak bir kar küreme aletini göstermiş. Bu demek oluyor ki; kar bilgisi sol gözden sağ beyne gitmiş; sağ beyin kararını vermiş ve buna ilgili nesneyi seçmiş. Bu kez de sağ göze bir tavuk resmi gösterilmiş ve kişi sağ eliyle tavuk ayağını göstermiş. Evet, buraya kadar her şey normal ama asıl ilginç nokta buradan sonra başlıyor.
Deney uygulanan kişiye bu ilişkileri nasıl kurduğunu sormuşlar. Tabii kar küreme aleti karla; tavuk ayağı tavukla ilişkili demeleri gerek ama aldıkları cevap öyle değilmiş: "İlişki çok basit; tavuk ayağı, tavukta bulunur. Kürekle de tavuk kümesi temizlenir." Peki ya buradan ne çıkarabiliriz? Sol beyin tavuk ve tavuk ayağı ilişkisini kurdu; sağ beyin de kar ve kürek ilişkisini. Ancak sorulduğunda kişilerden gelen açıklamalar oldukça tuhaf! Çünkü insanda sadece sol beyin konuşabiliyor. Sol beyin konuşup ne ilişki kurduğunu anlatırken, sağ beyin konuşamıyor. Sağ beyin-sol beyin arasındaki lifler kesilmiş olduğu için de sol beyin, ne sağ beynin hangi resmi gördüğünü bilebiliyor ne nasıl bir ilişki kurduğunu; tek bildiği sağ beynin küreği seçtiği. Bu bilgi üzerinden kendince açıklama getiriyor ve “kürek olsa olsa kümes ile alakalıdır” diyor. Daha önemli bir çıkarım sağ beyin hiç konuşamasa da mantık yürüterek kar ile küreği eşleştirebiliyor. Konuşamadığı için anlatamıyor ama yapabiliyor.
En nihayetinde, iki ayrı beyin lobu birbirleriyle olan ilişkileri tamamen bağımsız olduklarında kendi kendilerine çalışıp işlem yapabiliyorlar ve sdece sol beyin konuşmayı kontrol edebildiği için biz onun yaptığı işlemleri anlamlandırabiliyoruz. Öyle ki sağ beynin nasıl bir mantık yürüttüğünü sol beyin dahi bilemiyor. Bakıldığında sağ beynin tek sorununun konuşamaması olduğu görülüyor.
House M.D. dizisini izleyenler bilecektir, bir bölümde işlenmişti. Dizinin bir bölümünde sağ ve sol beyni ayrılmış bir insana aynı deneyi yapıyorlar. Sağ ve sol göze görüntü değil de yazılar gösteriliyor. Sol gözün göreceği şekilde “ayağa kalk” yazısını veriyorlar ve adam ayağa kalkıyor. Sol göz, sağ beyne komutu gönderiyor ve sağ beyin vücudu ayağa kaldırıyor. Yine buraya kadar normal. Sonra adama “neden ayağa kalktın?” diye soruyorlar. Sol beynin neden vücudun ayağa kalktığından haberi yok, çünkü komutu okumadı. Kendince açıklama getiriyor ve adam “biraz üşüdüm, montumu alıp geleyim” şeklinde cevaplıyor.
Tabii ki korpus kallosumu olan sağlıklı bir insanda böyle net bir ayrım yok. İki beyin de neredeyse her an için birbirleriyle iletişim içerisinde. Ancak sağ beynin gerektiğinde ayrı bir bilinç gibi davranabilmesi hem Nörobilim için hem bilincin evrimi için çok ilginç bir bulgu.
Daha fazlasını okumak isteyenler “Split Brain” adı verilen bu çalışmaları araştırabilir. House M.D izlesem yeter diyorsanız 5. sezonun finali “Both Sides Now” bölümüne göz atmanızı öneriyoruz.
Kaynak: unimetrre
